Türk robotlar işbaşında.

Avrupa Birliği (AB) 7'nci Çerçeve Programı Bilim Altyapı Programı gereğince Avrupa’daki 12 deprem noktasından biri olan Marmara fay hattında inceleme yapacak sualtı robotları ve gözlem istasyonları projesini İTÜ ve Sualtı Teknolojileri Araştırma Enstitüsü (SUTA) geliştirecek.

SUTA Başkanı Erkan Ayral, Avrupa Deniz Tabanı Gözlemi Projesi’nin (EMSO) Avrupa denizlerinin 12 noktasında nisan ayında başlayacağını belirtti. Erkan Ayral, “Marmara Denizi'nde Eskihisar’dan Tekirdağ Şarköy açıklarına kadar uzanan 60 kilometrelik fay hattında metan gazları, su ısı sıcaklığı, su sirkülasyonu ve gaz basıncını ölçecek robotları yapmak için İTÜ Maden Fakültesi işbirliğiyle geliştirdiğimiz projede, Türkiye’de ilk kez deprem hareketleri öncesinde bilimsel çalışmayı sualtında yapacağız. Robotların fay hattındaki hareketliği ve buna bağlı değişiklikleri uydular aracılığıyla İstanbul’da kurulacak merkezlere günün 24 saati iletmeleri sonucu depreme hazırlıksız yakalanmamayı amaçlıyoruz” dedi.

Nisan ayında başlatılacak ve dört yıl sürecek olan EMSO Avrupa Deniz Tabanı Gözlemi Projesi’nde Avrupa denizlerinde oluşturulacak 12 sualtı gözlem istasyonundan birinin Marmara’ya kurulmasına karar verildi. Sualtına kurulacak gözlem istasyonların çalışmalarını yönlendirecek robotların Eskihisar açıklarından batıya doğru 60 kilometre uzaklıktaki Şarköy açıklarına kadar uzanan ve 1300 metre derinlikte bulunan İstanbul için en önemli olan fay hattında kurulacağı belirtildi.

Çalışmaları İTÜ Maden Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü'yle birlikte yürüteceklerini belirten SUTA Başkanı Erkan Ayral yaklaşık 2 milyon dolara malolacak proje için gerekli hazırlıkların tamamlandığını ve şu ana kadar ilk kez bir Türk yapımı robot ve cihazların deprem araştırmasında kullanılacağını belirterek şunları söyledi:

“Yıllardır Fransız ve İtalyan bilim adamları ve deniz altılarından destek alarak yapılan ve çok pahalıya malolan çalışmalar ilk kez enstitümüz tarafından üretilen cihazlarla ve uzun süreli olarak yapılacak. SUTA olarak şimdiye kadar 20'ye yakın denizaltı ve robot yaparak gerek Deniz Kuvvetleri’nde gerekse Kültür ve Turizm Bakanlığı sualtı projelerinde kullandık. Şimdi de yapacağımız robotlar ve gözlem istasyonlarını fay hattına yerleştirmek suretiyle, sürekli gaz ve su çıkışlarını, gaz ve sudaki ısı değişikliğini, mikro depremselliği sürekli inceleyecek, günün 24 saati fay hattındaki hareketliliği uydular aracılığıyla merkeze ileteceğiz. Deniz altındaki istasyonlar üzerlerindeki sensörler, fay boyunca akıntı, yoğunluk, sıcaklık, gaz ve çıkışlarıyla hareketliliği hassas bir şekilde ölçecek. Böylelikle depremle ilgili nerelerde hareketlilik var ve hangi aralıklarla ne zaman oluşuyor, bunları da belirleme olanağı bulacağız. Bu istasyonlar depremin önceden tahminine yönelik çalışmalara çok ciddi katkılar sağlayacak. Fay hattında yaşanacak gaz ve su çıkışlarındaki değişikliği anında saptayacağız, bilimadamlarının değerlendirmesine sunacağız.”

PROJE ÇOK ÖNEMLİ

İTÜ Maden Mühendisliği bölümüyle irtibata geçildiğini belirten SUTA Kurucusu ve Yönetim Kurulu Üyesi İskender Arıoba, Bölüm Başkanı Prof. Dr. Namık Çağatay, İstanbul Belediye Başkanı Kadir Topbaş ve TUBİTAK'la yaptıkları görüşmelerde bu projenin biran önce hayata geçirilmesine karar verdiklerini açıkladı. AB ülkeleriyle nisan ayında aynı anda Marmara Denizi’nde başlatacakları projeyle, İstanbul’da 10 dakika veya 40 yıl sonra meydana gelecek bir depremde yıkılması muhtemel 1 milyon 700 bin binanın yol acacağı can kaybını en aza indirmeye çalışacaklarını belirten Prof. Dr. Namık Çağatay, “EMSO projesinin hayata geçirilmesi İstanbul ve Türkiye için büyük önem taşıyor” dedi.

MARMARA FAY HATTINA YAKIN TAKİP

İTÜ Maden Fakültesi Jeoloji Mühendisliği bölümü Genel Jeoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof.Dr. Namık Çağatay da kurulacak sualtı gözlem istasyonlarının özellikle fay hattı etrafındaki deprem, denizaltı kütle hareketleri, tsunami, küresel değişim, deniz tabanı ekosistemleri ve akışkan sistemlerin dinamiğinin araştırılacağını belirterek şöyle konuştu:

“İlk kez yapacağımız sualtı çalışmalarının ardından Marmara’da sürekli izlenebilir istasyonlar kuracağız. Metan çıkışındaki değişimler, faydaki mikrosismik değişikleri yakından inceleme fırsatı bulacağız. Marmara fay hattında oluşan küçük depremlerle ölçülen parametreler arasında ilişki kurmaya çalışacağız. Yeni kuracağımız gözlem istasyonlarıyla uzun süreli gözlemler yapma fırsatı bulacağız.”